Phù bạch mạch sau điều trị ung thư (Phần 3)

CÁC PHƯƠNG PHÁP TRỊ LIỆU KHÁC:
Treo cao tay và dùng băng chun có thể giúp làm giảm sưng nề  do phù bạch mạch dưới ảnh hưởng bởi trọng lực, tuy nhiên điều này khó áp dụng trong thực tế lâm sàng.

Bệnh nhân phù bạch mạch nhẹ hoặc khi phù giảm có thể dùng băng chun  băng từ cổ tay đến nách.Các bác sỹ nên biết các thông số áp lựccủa các loại băng chun để chọn loại phù hợp cho bệnh nhân; gồm có các loại sau:
I./ 20 đến 30 mm Hg
II/ từ 30 đến 40 mm Hg
III/ 40 đến 50 mmHg
IV/ 50 đến 60 mmHg.

Với phù bạch mạch ở chi trên, nên sử dụng băng loại II và loại III, phù bạch mạch giảm một cách có ý nghĩa ở các bệnh nhân dùng băng chun liên tục 6 giờ  mỗi ngày.Nên mang băng chun trong khi tập thể dục, hoạt động  và  khi đi máy bay.

Sử dụng bơm hơi, các bơm hơi được thiết kế  để tạo ra một lực ép  có cùng một áp suất trên mỗi đoạn băng  từ ngoại vi vào trung tâm  và tạo một áp lực chênh lệch  nhau khoảng 10mmHg ở các ngăn khác nhau  với áp lực  cao hơn ở ngoại vi . Bơm tối thiểu một giờ một lần  và duy trì áp lực thấp kéo dài  thường có hiệu quả  hơn áp lực cao  trong một thời gian ngắn, nên treo cao tay trong suốt quá trình bơm hơi. Trong thực tế  liệu pháp bơm hơi  ít được dùng trong  phù bạch mạch giai đoạn muộn  do da bị dày và bị xơ hóa.

Việc sử dụng thuốc để điều trị phù bạch mạch ít được quan tâm. Thuốc lợi tiểu  không có hiệu quả  khi dịch phù có nhiều protein như phù bạch mạch .Mặc dù  thuốc có thể huy động nước  một cách tạm thời  nhưng áp lực thẩm thấu  do protein tăng  trong các khoảng kẽ có thể gây tích tụ dịch phù trở lại  một cách nhanh chóng.

Benzopyrones là thuốc cùng nhóm  với bioflavonoids và coumarins có nhiều trong tự nhiên đặc biệt là trong hoa quả và rau,có tác dụng cải thiện phù  bạch mạch mãn tính  bằng cách hoạt hóa hoạt động đại thực bào  làm tăng phân hủy protein  và do vậy làm  giảm  lượng protein thừa  trong các khoang mô làm giảm áp suất thẩm thấu  trong tổ chức  làm giảm dịch phù. Tuy nhiên Benzopyrone tổng hợp (5,6- Benzo-α-pyrone)  trong   một nghiên cứu  với một số lượng lớn bệnh nhân  phù bạch mạch lại không có giá trị rõ  so với giả dược và có thể gây ngộ độc gan và chết  người.

NHỮNG KHUYẾN CÁO ĐẾN BỆNH NHÂN PHÙ BẠCH MẠCH

Bệnh nhân  cần được biết các  yếu tố gây phù  để giảm nguy cơ  tiến triển phù bạch mạch .được hướng dẫn  chăm sóc tay và chân. Chăm sóc da ,thay đổi lối sống ,tránh trầy xước ,dùng băng ép  thích hợp, tránh nóng lạnh quá mức .

Chăm sóc da bao  gồm giữ cho chi sạch, khô ráo, bôi thuốc giữ ẩm hằng ngày  để ngăn ngừa nứt da, chống nắng, chống côn trùng cắn, cẩn thận khi bấm móng tay, nên tránh việc tiêm chích vào da như tiêm thuốc,tiêm chủng, lấy máu. Mặc dù  một số bác sỹ cho rằng  đo huyết áp và  tiêm tĩnh mạch  không gây  nguy hại, tuy nhiên vẫn được khuyến cáo  nên thực hiện những công việc đó ở chi bình thường. Bệnh nhân nên mang găng  khi làm việc để tránh các tổn thương da. Bệnh nhân phải tránh tất cả mọi thương tổn và gặp bác sỹ  nếu có bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng ở ¼ cùng bên  như đỏ da ,ngứa, kích ứng, đau, tăng nhiệt độ da  hoặc khi bệnh nhân sốt hoặc có  triệu chứng giống cúm. Khi có bất kỳ tổn thương dù nhỏ hay lớn ở da phải điều trị cẩn thận, triệt để, sử dụng kháng sinh  tại chỗ và toàn thân một cách  rộng rãi

Bệnh nhân tăng dần thời gian và cường độ  hoạt động  hoặc/ và các bài tập thể dục, nghỉ ngơi hợp lý  để chi hồi phục .Tránh tập thể dục quá mạnh hoặc các cố gắng quá mức .Cân nhắc các bài tập Aerobic mạnh cho tay chỉ khi cánh tay đó bị băng ép.

Nên tránh co thắt chi  như mang trang sức, mặc đồ chật hay đo huyết áp. Tránh tiếp xúc với nhiệt độ quá mức như quá lạnh (gây sưng nề hoặc nứt da ) hay quá  nóng (như tắm hơi trên 15 phút)

Đối với bệnh nhân phù chi dưới nên tránh đứng lâu, ngồi bắt chéo chân, nên mang giày dép vừa vặn và đi vớ. Vẫn  phải dùng băng ép khi đi máy bay.

Các yếu  tố phụ trợ ảnh hưởng đến phù bạch mạch  bao gồm giai đoạn ung thư tại thời điểm chẩn đoán, tuổi tác, chỉ số BMI, huyết áp và bệnh nhân có hóa trị không, bệnh  nhân có hạch di căn  cũng như được phẫu thuật  vét hạch rộng rãi và tia xạ vùng nách sẽ làm tăng nguy cơ phù.

Bệnh  nhân lớn tuổi sẽ tăng nguy có phù sau xạ trị . Béo phì  là yếu tố tiên lượng mạnh mẽ  cho phù tay, tăng huyết áp cũng làm tăng  nguy  cơ  gây phù bạch mạch sau nạo vét hạch và tia xạ. Hóa trị cũng có thể  làm  gia tăng các biến chứng do tia xạ vùng vú  trong đó có gây phù tay.

Bệnh nhân cần lưu ý đến trình trạng toàn thân  như cân nặng, huyết áp  để làm giảm nguy cơ. Bệnh nhân nên ăn  theo chế độ ăn bệnh tim mạch và theo chế độ vận động.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/Brian D.Lawenda,Tammy E mondry  and Peter A.S. Johnstone(2009)-Lymphedema : A primer on the identification and management of chronic condition in oncologic treatment .CA cancer j clin 2009;59;8-24.
2/A.L.Moseley,C.J.Caretil & N.B. Piller(2006)- A systematic review ofm common conservative therapies for arm lymphedema secondary to breaast cancer tretment.Annals of oncology 2006 ,18: 639-646.
3/Jeanne A Petrek,Peter I pressman and Robert A.Smith- Lymphedema (2000): Current Issues in Research and Management. CA cancer j clin 2000;50:292-307.
4/Lymphedema . CA cancer j clin 2009;59;25-26.